Црквата и општеството - прв дел |
28.04.2009. | |
Презвитера Данче Миланова
Вовед
Сведоци сме на едно време кое ни носи бројни искушенија и разорувања однатре. Разорување на човечкиот идентитет. Свесно или несвесно, постануваме учесници, од една страна, во процесот на расчовечување и дехуманизација, а од друга страна, во процесот на расцрковување на Црквата и разовоплотување на Бога. „Затоа и со право можеме да ја наречеме оваа епоха „постмодернистичка“, а во исто време и „постхристијанска“. Светот живее како да не постои Бог. Но, и ако постои, Он е некаде далеку, надвор од историјата, на периферијата на космосот. Ова е време исполнето со парадокси и противречности. Се забележуваат неверојатни успеси и напредок во материјална смисла, а од друга страна се случуваат страшни злосторства, насилства и егоизам. Се гаснат големите идеи и идеологии на модерното време. Исчезнува традиционалниот начин на живот. Сè повеќе царува хедонизмот во етиката, а платонизмот во политиката. Културата е претворена во пропаганда, а културните вредности постануваат плен“. Овој век, најмногу од сите други придонесе на човекот да му обезбеди најдобри услови за живот. „Среќата е сега сфатена како материјално и псевдоспиритуално задоволство, која постанува главна обврска за сите“. Од друга страна, пак, тој голем напредок што го постигнува човекот, му се враќа како бумеранг, но со спротивен ефект. Неговата личност и неговото достоинство се разоруваат и се сведуваат на минимум. Стилот на живот, принципите и начелата кои ги диктира ова време, иако на прв поглед делуваат човечни, сепак создаваат нов тип на човек, кој досега не постоел. Човекот постанува робот, машина, егоист, кој е отворен само за себе, во кого доминираат не добродетелите, туку за него несвојствените карактеристики на огревовената природа: студенилото, грубоста, суровоста, себичноста, личниот интерес. Љубовта е сведена на страст, а пријателството на користољубие. Постои и љубов, но обично насочена кон власта, моќта и материјалното. Вистинскиот Бог е заменет со богот на богатството, Мамон. Тој (Мамон) му нуди на човекот лажна егзистенција, преживување во овој тежок век. Но, човекот иако Го има заборавено вистинскиот Бог, сепак, длабоко во себе копнее по слобода, живот и човечко достоинство, критериуми кои му се подарени од Бога. Сите рани и трауми кои ги носи на себе современиот човек ги чувствува и православниот христијанин. Тие се одразуваат врз целиот Богочовечки организам на Црквата. Полека се разоруваат христијанскиот морал и христијанскиот стил на живеење. Настанува некоја нова религија. Се создава христијанство без Христа и православие без Црква. Најновите технолошки достигнувања им наметнуваат на православните христијани безлични и институционални односи. Црковната организација и институции се бирократизираат и се отуѓуваат од конкретните луѓе. Сето ова доведува до една духовна криза која се јавува во самата срж на Црквата. Ние денес сме соочени со тешко духовно прашање кое се однесува на сите аспекти на нашиот живот, поточно на самата суштина на православието, во нашиот длабоко разбрануван модерен свет. Само духовно слепите и потполно бесчувствените би можеле да негираат дека на нашата Црква - без оглед на нејзините успеси и достигнувања, ì се заканува опасност однатре, којашто е во пораст, а тоа е опасноста на секуларноста. Затоа и со право може да се рече, дека овој е најсекуларен век, а воедно и најрелигиозен. Имајќи го сето ова во вид, прашањето за православието и Црквата, не е ништо друго освен животно, егзистенцијално прашање - прашање за живот и смрт и опстанок на светот. Потребно е сите да бидат запознаени со раздорот кој го донесува оваа духовна епидемија и која полека ги ниша темелите на Црквата, поставени врз аголниот камен, Кој е Христос. Затоа, во она што ќе следи, ќе се обидеме да го разгледаме прашањето за секуларноста, кое воедно е и суштинско прашање за целовитоста на човечкиот идентитет, гледан низ призмата на Црквата како Богочовечки организам и општеството како социјална институција во која се живее и дејствува.
I. ЦРКВАТА И ОПШТЕСТВОТО
„Вие сте телото Христово, а, пооделно - членови“ (1.Кор. 12, 27)“
Вака светиот апостол Павле најпрецизно ни го објасни функционирањето на Богочовечкиот организам на Црквата, чијашто глава е Христос, а чиешто тело се нејзините верници. Како што сите органи заедно во човечкиот организам го сочинуваат телото, така и сите верници заедно сочинуваат едно исто тело, а тоа е Црквата. Црквата и животот во неа претставува заедница и живот во заедница. Таа не е само собир на индивидуи, луѓе кои се собрале на едно место и кои не се познаваат помеѓу себе. Црквата е собир на живи и конкретни личности собрани во името на Христос, обединети преку Духот Божји. Сите се едно помеѓу себе, собрани околу Христа и во Христа. „Нејзините членови делат сè помеѓу себе, а првенствено леб и срце“. Во таа заедница секој човек, секој член е најголема светиња, икона Божја, а не непријател. Во тоа се состои и самата смисла на Црквата: да го прими и да го прифати ближниот свој. Да го сака ближниот свој, како што се сака самиот себе. Да го сака ближниот свој, како што Го љуби Бога. Овие се двете заповеди врз кои се темели целото учење на Црквата и од кои зависи спасението на човекот. Оттука следи дека спасението на човекот не е можно без спасението на другиот. Православниот христијанин доживува најголема радост тогаш, кога ќе го открие пред светот своето лице и лицето на другиот - на Бог и човекот, и кога на крајот ќе успее да се огледа во него.
I. 1. Појава на индивидуална религиозност
Православието како начин на живот, не му се спротивставува на светот. Тоа живее во светот, но не е од овој свет. Егзистира во постмодерната епоха и затоа ги носи видливо сите рани и траги на патолошкиот дух на нашето време. Тоа е денес обвиено и со хетерогенизам и со плурализам. Во него се спротивставуваат разни начела: модернизам и конзерватизам, левица и десница, клирократија и демократија, интернационализам и национализам. Сето ова делува како да владее анархија во него. Православието денес ја има изгубено својата надворешна моќ, зашто остана без својата култура и без надворешниот православен амбиент. Тоа е распространето во дијаспората на модерниот свет. Но, во таа негова надворешност може да се крие неговата најголема моќ. Во него и денес има надеж и светлост, младост и живост, зашто тоа во своето битие ја содржи самата тајна на светот, човекот и Бог. А таа тајна секогаш е приемчива и интересна за современиот човек. Тој иако живее во едно разбранувано општество, сепак сака да восприма разни погледи на светот, разни религиозни и духовни искуства. На дофат му е секоја идеологија, секоја политика, секоја вистина и невистина. И покрај сите талкања и перипетии, тој сепак не постана „имун“ на православниот „лек за бесмртност“ и вечноста. Но, факт е дека, денес модерниот човек нема прифатено во целост ниту една религија, туку само некои делови кои му одговараат. Тој си создава свои божества според своите потреби. А, Го обликува Бога онака, како што нему му одговара. Сè помалку се применува верата во Единиот Бог, како начин на живот, а сè повеќе се идолатризираат среќата, утехата, забавата, уживањата, игрите, заборавот, како главни критериуми за „идеален живот“. Бог и верата во Него се прифаќаат само во онаа мера, доколку помагаат во остварувањето на тие цели. Религискиот релативизам, еклектицизам, синкретизам и плурализам кои се распространети скоро насекаде, доведуваат да се вообличи во човекот индивидуалната религиозност и побожност. Така, религијата се истиснува од јавниот и општествениот живот, а се манифестира само како индивидуално чувство и доживување. На тој начин доаѓа до приватизација на верата. Современиот свет не е против религијата, напротив, тој е за неа, но е против Црквата и нејзината институција. Постојат многумина кои велат вака: „Јас сум православен (римокатолик, протестант), но не сакам да припаѓам на ниту една Црква!“ Оваа појава во себе носи длабоки корени кои мистично се поврзани со прашањето за човечката слобода и човечкиот авторитет. Современиот човек иако живее во политичка, економска и правна слобода, сепак се чувствува неслободен, односно слободно неслободен. Тој чувствува празна слобода. А тоа е така зашто денешната современа теорија за човечките права и слободи, својот корен го има во западноевропскиот индивидуализам, либерализам и антропоцентризам, кои човекот го третираат како индивидуа, самозатворена и самодоволна монада која го гради својот идентитет на самиот себе. Главна цел во животот стануваат: среќата, слободата, користа и правата, а над нив не постои никаков надворешен авторитет, кој тоа би го ограничил. Авторитетот е сфатен како моќ над нешто, над некој, и како гушење на слободата, а слободата е сфатена, не како ослободување од гревот, страстите и злото, туку како ослободување од авторитетот. Како последица на сето ова човекот се побунува против секој авторитет, вклучувајќи го и авторитетот на Бога. За жал, духот на религиозниот индивидуализам и проблемот со слободата и авторитетот се одразува во голема мера и на Православната Црква. Тоа конкретно се манифестира преку спорот меѓу клирократското и демократското начело во Црквата, преку отуѓеноста, па и преку спорот, помеѓу свештенството и верниците. Епископите тежнеат да имаат апсолутен авторитет (власт) врз свештениците и народот. Свештенството тежнее, пак, да се ослободи од епископот. Поради тоа се појавуваат многу „здруженија“, „групи“, „братства“, во кои главна улога имаат дури и свештениците и во кои се негуваат свои лични статути и програми. Во суштина, зад тоа, најчесто се крие желба за слобода од црковниот авторитет, кој го сочинува: соборот, синодот, епископот. Причина за тоа е нецрковното сфаќање на самата цел и улогата на православната теологија, како и тежнеењето на поедини црковни авторитети да ја одделат теологијата од богочовечкиот живот на Црквата. Желбата за слобода од Црквата, а не слобода во Црквата, не е некоја општа појава, но страшна болест, која има тенденција да го сведе православието во ранг на природна религија.
|
< Претходно | Следно > |
---|