Беседа во неделата на Православието |
9.03.2009. | |
Ѓакон Јани Мулев
Во името на Отецот и Синот и
Светиот Дух. Амин!
Ваше Високопреосвештенство,
драги отци, браќа и сестри во Христа.
Во првата недела од Великиот пост се слави споменот на повторното враќање на светите икони во храмовите, и победата на православната вера над сите еретички учења.
Имено, во тоа време луѓето почнале
изопачено да ги почитуваат икоите, дури повеќе и од телото и крвта Христови, па
на тој начин граделе идолопоклонски однос. Поради ова, но и од омраза кон
иконите, царот Лав III Исавријанец му заповедал на патријархот Герман, да ги издигне
иконите на повисоко место во храмот, за да не можат верниците да им се
поклонуваат и да ги целиваат. Но патријархот се спротивставил на ова, па затоа
бил прогонет. По него се смениле многу иконоборни цареви, и секој од нив ì нанел голема штета на Светата Црква.
Дури, по смртта на иконоборниот цар Лав IV Копроним, кога власта паѓа во рацете
на неговата жена, царицата Ирина, таа, поучена од светиот патријарх Тарасиј го
свикува Седмиот вселенски собор на кој повторно се вратени иконите во сите
храмови. По нејзината смрт повторно започнува иконоборството, кое конечно се
смирува по смртта на царот Теофил, кога власта ја зема неговата жена, царицата
Теодора, а на патријаршискиот престол бил поставен патријархот Методиј, кој
многу пострадал од иконоборците. И така, во првата недела од Великиот пост, на
11 март 843 година, во соборниот храм „Света Софија“, свечено било објавено
воспоставувањето на иконите и нивното почитување. Па во спомен на овој настан,
и за да не се случи пак да паднеме во оваа богоборна ерес, заповедано e секоја
година да се слави споменот на овој настан. Но денес не би зборувал за овој
историски настан, туку повеќе би се задржал токму на значењето на поимот
Православие.
Што значи поимот
Православие?
Поимот Православие доаѓа од
грчкиот поим ортодоксиа (ορθοδοξία), што значи правилно, вистинско, исправно
верување, односно славење на Бога. Следбениците Христови за прв пат биле
наречени Христијани во Антиохија (Дела 11, 26), но подоцна, кога во Црквата се
појавиле многу еретички, богоборни учења, за да се разликуваат вистинските од
лажните христијани, оние кои ја запазуваа неизменливо верата апостолска, почнаа
да се нарекуваат православни, заради нивното правилно верување и правилно
славење на Бога.
Двете крилја на
православието – ортодоксиа и ортопраксиа;
Но, за да нема забуни и
злоупотреби на името православие, богопросветените отци на Црквата го утврдија
учењето за двете крилја, двата критериума на црквата – ортодоксиа (ορθοδοξία) и ортопраксиа (ορθοπραξία), без чие целосно исполнување не можеме да се наречеме православни
христијани.
Како што кажавме погоре,
поимот Ортодоксиа (православие) означува правилно верување или славење на Бога,
кое е невозможно без целосно, стопроцентно усвојување на православната вера,
онака како што нè научи Господ преку
апостолите и нивните наследници. Не можеме да бидеме православни христијани, да
му припаѓаме на новиот избран народ, на новиот Израил ако не ја усвоиме целосно
верата на Светата Православна Црква. Не можеме да бидеме полу христијани, а
полу муслимани. Или полу христијани, а полу будисти. Или сме стопроцентно
православни, или не сме воопшто христијани. Но, за да можеме целосно и неизменливо
да ја усвоиме православната вера, потребно е најпрво да го очистиме нашиот ум и
срце, со пост, молитва, исповед и причест. Токму во ова се состои и православниот
духовен живот, односно вториот критериум за православие, наречен од отците
ортопраксиа, што значи, православно дејствување, православно делување или
православен начин на живеење.
Покајание и причест
Оние кои не се крстени, за да се крстат треба да имаат вера и покајание (види Евр. 6, 1). Додека, пак, оние кои се веќе крстени, но отпаднале од верата, за да се вратат назад во Светата Црква треба да имаат покајание. Тоа се нарекува и второ крштение. Не случајно беше испратен пред Христос светиот Јован Крстител, проповедникот на покајанието. Неговата проповед не беше само историско претходење, туку и суштинско. Тој ја започна својата проповед со зборовите, „Покајте се, зашто се приближи царството небесно“ (Мат. 3, 2), навестувајќи го со овие зборови доаѓањето на Господ. Историски тој Му претходел на Христос, но и на личносен план се случува истото: не можеме да Го сретнеме Христос, не можеме да Го примиме во себе ако немаме покајание. Покајанието, придружено од постот и молитвата ги очистува срцето и умот од товарот на гревовите и страстите, и ги прави способни за примање на Христа, за примање на Царството Божјо кое е во нас, за примање на православната вера. Затоа инсистираме на тоа, верниците редовно да се исповедаат, да постат, да се молат за да можат да се причестат како што им доликува на православни христијани. Без оваа подготовка не можеме да добиеме никаква полза од светата причест – Телото и Крвта Христови. Но ако се подготвуваме за светата причест на православен начин, со пост, молитва и покајничка исповед, тогаш и нашите срца ќе горат како на Лука и Клеопа, кои патуваа заедно со Господ и чувствуваа дека нивните срца горат, но не можеа да Го познаат дека Он е Спасителот Христос, сè додека не се причестија со Него. Дури тогаш им се отворија очите и Го познаа (Лука 24, 13-53). Така постапуваа, веруваа и живееја сите светители на Црквата Божја и затоа Бог ги прослави со светост, па нивните мошти остануваат нераспаднати, нивните икони мироточат, се случуваат чудесни исцеленија по нивните свети молитви. Накусо кажано, тие станале садови на Светиот Дух, инструменти на Светиот Дух, во кои пребива Бог и преку кои Он ја објавува Својата волја. Затоа треба да ги читаме нивните житија и да го исполнуваме она што тие го проповедале и со пример го покажувале.
Не постои таков светител кој
не верувал или не живеел православно. Но има еден интересен настан, поврзан со
житието на свети Герасим Јордански. Тој бил монах, кој живеел во V век и кој
бил заблуден во монофизитската ерес. Благодарение на заложбите на свети Ефтимиј
Велики, тој се вратил во Светата Црква. Меѓутоа, едно нешто го збунило свети
Герасим, имено, како тој имал благодат да прави чудеса преку неговите молитви,
дури и тогаш, кога бил во заедничарење со еретиците - монофизити. Тогаш му било
откриено, дека причината за ова е затоа, што тој бил следбеник на ереста од
незнаење. Меѓутоа, свети Ефтимиј Велики сè уште се трудел да го врати во Црквата. Не било доволно тоа, што тој правел
чудеса. И денес има многу лажни чудотворци, но не ги прифаќаме како православни
христијани, затоа што не ги исполнуваат двата критериума, да живеат и да
веруваат православно. Чудата не се критериум на црквата, туку дали веруваме православно
и дали живееме православен духовен живот. По овој повод и патронот на нашата
света Црква, светиот чудотворец Климент Охридски, во своите проповеди ги
споредува оние, кои веруваат православно, но не живеат православно, со оние кои
имаат очи, но немаат раце и нозе. Од друга страна, пак, оние кои се обидуваат
да живеат добродетелен живот, без суштински да бидат православни, ги споредува
со оние, кои имаат раце и нозе, но немаат ниту едно око. Ако го одземеме
духовниот живот од православната црква, тогаш ја сведуваме верата на обично
учење или философија, рамна на сите други религиозни философски системи. Ако,
пак, ја одземеме православната вера од духовниот живот, тогаш верата ќе се
претвори во суеверие и празна обредност.
Смирение, љубов и спасение
Но ете, ќе научиме да
живееме православно, ќе ја прифатиме целосно православната вера, и што потоа?
Дали со ова завршуваме? Се разбира, не. Целта на нашиот живот е вечното
спасение, Царството Божјо, светоста, како што вели светиот Серафим Саровски,
стекнувањето на Светиот Дух. Во Светото Писмо се вели: „По благодат сте
спасени“ (Ефес. 2, 8), и на друго место, „Бог се противи на гордите, а на
смирените им дава благодат“ (Јак. 4, 6), а Господ вели: „Поучете се од Мене, бидејќи
сум кроток и смирен по срце“ (Мат. 11, 29). Значи спасението го добиваме по
благодат, а благодатта ја добиваме кога стекнуваме смирение. Но што е тоа
смирение? Денес, од незнаење, овој поим најчесто погрешно се толкува и се смета,
дека смирение е состојба слична на онаа, кога човек е под дејство на средства
за смирување (седативи). Ова е крајно извитоперено толкување. Поимот
смирение доаѓа од грчкиот поим тапиносис (ταπείνωσις), што значи понижување, а во црковна смисла
се преведува како смирение. Овие два поима не се контрадикторни еден со друг,
туку напротив, тие се надополнуваат. Смирението доаѓа од понижувањето, или
поточно, кога се сметаме себеси за последни, за безвредни, кога претрпуваме
клеветење, навреди, понижувања без да се натажиме; и кога нè фалат и славословат, а ние не се
гордееме, туку во секоја прилика и за сè Му благодариме на Бога. Смирението е основа на секој подвиг. Без него сè што правиме ќе биде лицемерно, а ние ќе
се претвориме во современи фарисеи. Токму смирението го воздигна митарот, а
гордоста го понижи фарисејот (Лука 18, 10-14). Господ со Својата човечка
природа крајно се смири заради нас, претрпувајќи плукање, шамари, навреди,
тепање, распнување на крст и смрт, но потоа и воскресна.
Заедно со смирението оди и
љубовта кон Бога и кон ближниот. Светиот апостол Јован Богослов вели: Бог е
љубов, и лажец е оној кој вели дека Го љуби Бога, Кого не Го видел, а го мрази
братот свој кого го видел (сп. 1. Јн. 4, 8, 20). Ако вистински се содинуваме со
Бога, тогаш како што железото, фрлено во печка се усвитува, односно добива
својства од огнот, така и ние ќе станеме слични на Бога во љубовта. Светиот
апостол Павле вели, „ако љубов немам, ништо не сум“ (1. Кор. 13, 2). Без љубов
секој подвиг, секоја жртва е залудна, и што и да направиме пред Бога, ќе биде
како жртвата на Каин, небогоугодно. Колку и да имаме голема вера, ако љубов
немаме ќе бидеме како демоните, зашто и тие веруваат и треперат пред Бога (види
Јаков 2, 19), но немаат смирение и љубов. Токму по љубовта ќе нè препознаат луѓето дека сме Христови
ученици (види Јован 13, 35). Љубовта не е сентименталност, ни патетика, ни
романтичност, туку е жртвување, или поточно себежртвување, давање на дел од
себе, од своето срце. Во некои храмови се слика пеликан, кој во случај кога
нема храна, ја раскинува својата утроба за да ги нахрани своите малечки. Оваа
претстава е символ на Христос, Кој се даде Себеси заради нас и нашето спасение,
но и денес ни се дава на секоја света Литургија. Светогорскиот старец Јосиф
Ватопедски ја прашал една мајка, како таа би ја изразила најдобро љубовта кон
своето дете, а таа му одговорила, дека би сакала да го изеде, но не за да го
уништи, туку за да го има постојано во себе. Тоа може да го потврди и секоја
мајка. Ете, таква е нашата манифестација на љубов, и затоа Бог, знаејќи го ова,
ни се дава Себеси, односно ни дава можност да Го јадеме Неговото пресвето Тело
и да ја пиеме Неговата пречиста Крв, но не за да Го уништиме, туку како и
мајката, да Го имаме постојано во нас.
Добри и морални луѓе
надвор од Светата Православна Црква
Но, можеби ќе праша некој,
мораме ли сето ова да го правиме? Зарем нема луѓе кои не се православни, не
веруваат, а сепак покажуваат љубов кон луѓето со тоа што им помагаат? Зарем
нема добри луѓе надвор од Црквата? На овие прашања дава одговор светиот Серафим
Саровски, кој цитирајќи го светиот Антониј Велики, вели дека, „постојат три
волји во човекот: прво – Божјата, сесовршена и сеспасоносна; второ –
сопствената, човечката, т.е. иако не е погубна, сепак не е ни спасоносна и
трето - ѓаволската, која е потполно погубна“. И токму таа, третата, ѓаволската
волја го учи човекот или да не прави никакви добри дела, или да ги прави од
суета, или доброто да го прави заради самото добро, а не заради Христа.
Втората, нашата сопствена волја нè учи сè да правиме заради наслада на своите похоти,
или, како што учи и ѓаволот – заради доброто како такво, без разлика дали со
него се здобива благодат. Првата, волјата Божја и сеспасоносна, се состои
единствено во тоа, доброто да се прави исклучиво заради здобивање на Светиот
Дух како вечно богатство, на кое ништо не му недостасува, кое со ништо не може
целосно и достојно да се оцени“. Токму тоа го заборавиле петте немудри девојки,
стекнувањето на Светиот Дух, добивањето на Божјата благодат без која никој не
може да се спаси. Тие имале добри дела, но не биле заради Христа, туку заради
самото добро, или заради својата волја. Значи, сепак, сите десет девојки биле
девствени, сите го зачувале девството, но не сите го сториле тоа заради Христа,
и затоа не влегле сите во одаите на Младоженецот – Христос (види Мат. 25). Да
не заборавиме, и во комунизмот имало луѓе атеисти, кои биле морални личности,
кои правеле добри дела, имале скромност и добар однос кон луѓето, но ниту еден
од нив не добил светост, затоа што нивните дела не биле заради Христос, туку
заради себеси или заради самото добро. Богомудриот и прозорлив старец Јероним
Егински, во разговорот со добродетелниот турчин, му вели дека само првославните
христијани, дури и кога не се секогаш послушни, се деца Божји и само тие ќе го
наследат небесното царство, додека, пак, сите други, колку и да биле послушни,
добри и праведни, ќе добијат онолку, колку што му следува на секој слуга. По
овој разговор турчинот, заедно со целото негово семејство, се крстил и станал
православен христијанин.
Затоа, возљубени мои, во
оваа недела, посветена на Православието, да се потсетиме, дека само
православните христијани се избран народ, нов израил, народ Божји, само во православната
вера Бог дава светост, и само во оваа вера, доколку православно живееме и
веруваме, можеме да добиеме совршена љубов и смирение и да го наследиме Царството
Небесно, заедно со сите светии и ангели од небесната Црква, во осмиот невечерен
ден, во кој не ќе има ноќ, зашто Бог ќе осветлува сè и Он ќе биде сè во сè.
Затоа, да ја запазуваме целосно православната вера, да го запазуваме
православниот духовен живот, за и нас Бог да нè запази и сочува во веки веков. Амин!
Нека ни е за многу години
овој голем празник на нашата Света Православна Црква! |
< Претходно | Следно > |
---|