oд Џозеф Браг (Joseph Bragg)

Јасно ми е дека, кога разговараме за главните теми со кои се соочува Православието, се согласуваме во многу нешта, но се чини дека секогаш доаѓаме до еден ќорсокак. Размислував и се обидував да сфатам зошто на одредени теми доаѓаме до различни заклучоци. Иако се согласувате со мене дека зборот Православие е полн со еретички учења и обичаи, се чини дека вашата најважната грижа е да не се биде дел од светското Православие, а тоа е рамно на создавање поделби во Црквата и ризик да се биде надвор од Црквата. Се чудам дали би можел нешто да сторам со следново.

Ми се чини дека имаме две различни сфаќања за природата на Црквата. Круцијално прашање овде е, што точно е црквата?

Има два главни одговори што резултираат во два многу различни одговори на ерес и отпадништво. Дали е Црквата организација или таа е Телото Христово? Мислам дека сите ние би рекле дека таа е Телото Христово со организација. Но ајде да ја испитаме оваа тема за да видиме дали е вистина она што го велиме.

Срцето и суштината на Црквата е тоа дека таа е Телото Христово. Тоа е составено од оние, кои преку Светиот Дух, се соединети во верата во Христа, кои се собираат заедно на Евхаристија која ја служи верен епископ, и така тие се во заедница со сите верници и светители кои ја запазуваат истата вера, од минатото и сегашноста.

Ова што сега го опишав е локалната (помесна) црква. Таа локална црква е полнотата на едната, света, соборна и апостолска вера. Таа нема потреба да има нешто друго или да биде нешто друго за да биде Црква Христова. Кога таа ќе најде и запознае други локални цркви, што ја имаат истата вера во Христа, тие автоматски ќе имаат однос на љубов и единство што доаѓаат од истата вера во Христа, и ќе немаат потреба од некакво поголемо национално членство или организација за локалната црква да стане Соборна Црква во нејзината полнота.

Со текот на времето, помесната црква создава организација за да ñ помогне во работата. Нема ништо лошо во самото тоа. Со текот на времето некои работи може да се развијат. Може да има одбори или управи или организации, буџет, средби и различни активности.

Сличен развој може да се случи и кај епископот, особено ако епископот има голем број локални заедници под него. Конечно, може да има епархиски одбор, синод, конференции, собири, комисии, програми, оддели, помошници итн.

Сите организациски структури, оддели, згради итн., се надворешна работа во суштината на Црквата, којашто е локалното Тело Христово, соединети од Светиот Дух во верата во Христа, собрани околу Евхаристијата под верен епископ и така соединети со сите верници и сите светии од минатото и сегашноста. Надворешните работи се човечки творби кои може да служат за добра и неопходна цел, но не се суштински за нашето спасение. Црквата е суштинска за нашето спасение.

Изгледа дека има закон на изопаченост кој секогаш владее со организациите. Со текот на времето, организацијата станува суштина, а целта на нејзиното постоење е за да се одржува и овековечува организацијата. Со други зборови, организацијата станува суштина и поистоветување со манифестацијата на она што беше создадено за да послужи. Слугата почнува да доминира и станува опслужуван. Црквата станува роб на нејзините организациски структури. Најпосле, Црквата ñ служи на организацијата повеќе, отколку што организацијата ñ служи на црквата.

Надворешните работи, згради и организации стануваат допирна точка и идентификувачки фактор. Тогаш ние „одиме во црква“ кога всушност сакаме да кажеме ние одиме во храмот, каде што се собира Црквата. Ако некој праша, „Каде е таа и таа Црква?“ ние му го покажуваме зданието, дури и ако таму нема никој. Па така, луѓето можат да зборуваат за „учество во црквата“ исто како што можат да зборуваат за учество во Ротери Клуб. Тогаш организацијата може да создаде обврски и правила за учество, исто како во Мас Ложата.

Конечно, Црквата во умот на секого повеќе е организација отколку вера, и учеството во неа е базирано на членство или надворешно здружување, повеќе отколку единството преку Светиот Дух во верата Христова, собрани на Евхаристија под верен епископ. Ова се случува и на локално ниво и на пошироко епархиско ниво. Ете зошто ова е прифатливо за некој да биде „член“ на црквата, кој всушност не ја прифаќа верата на Црквата или отфрла одредени делови на верата. Затоа можеме да зборуваме за луѓе кои се „членови“, дури и ако тие луѓе не присуствувале или не се исповедале или не се причестиле со години. Тие сè уште се „членови“ бидејќи Црквата се третира повеќе како членство во една организација, отколку како живот во верата Христова. Тие се „приклучиле“ пред повеќе години и никогаш не се „исклучиле“, па така тие сè уште се „членови“. Па и не е важно дали тие продолжиле да ја пазат и да живеат во верата Христова или не.

Она што се случува во светот на Православието денес е тоа, дека организацијата и надворешното членство надвладеале, и сега дефинираат што е, а што не е Црквата. Некој смета дека е „во црквата“ со тоа што се приклучил кон една официјално признаена организација. Кога луѓето мислат на Црквата, тие мислат на една организација, асоцијација, дијацеза или јурисдикција и членството на локалната црква во таа организација е изедначено со пазењето на верата Христова.

Ова гледање на Црквата како членство во официјално потврдена организација одамна беше доминантно сфаќање во Римокатолицизмот, Англиканството и бројни други религиозни групи.

Многумина кои тврдат дека се Римокатолици може да отфрлаат многу од учењата на Римокатоличката Црква, но тие сепак се сметани како членови на црквата врз основа на нивната врска или членство во парохијата којашто е под папата.

Во минатото сме слушале Англикански епископи или свештеници кои ја негираат божественоста Христова, девственото раѓање или воскресението, и тие повторно продолжуваат да служат како свештеници или епископи. Како може ова да биде? Само затоа што гледањето на црквата беше како членство во официјално призната организација или завземање на официјална функција, повеќе отколку како единство во Светиот Дух во верата Христова. 

Сега ова исто сфаќање се прошири и во светот на Православието. Историски, Црквата стоеше на тоа дека не можеш да бидеш Православен и неправославен во исто време. Но денес ова е можно, после гледиштето на Православната Црква како на едно надворешно или официјално членство или здружение.

Ова гледиште на Црквата како членство во „чиновништво“ стои во силен контраст со учењата на свети Григориј Палама кој пишува:

Оние кои се на Црквата Христова, се оние кои се на вистината; а оние кои не се на вистината, не се ни на Црквата Христова...зашто сме потсетени дека треба да го разликуваме Христијанството не по личностите кои имат црковни титули, туку според вистината и според точноста на Верата.

Оваа разлика во сфаќањето на природата на Црквата резултира во чудни појави во светското Православие. Да се биде канонски, стигна до тоа да биде сфатено како надворешно членување или здружување, бидејќи историски, да се биде канонски упатуваше на пазење на верата Христова и почитување на каноните.

Затоа, денес, еден епископ може да ја исповеда верата Христова во сета нејзина полнота и да се труди да биде верен на каноните, а сепак да биде сметан за неканонски и надвор од Црквата, доколку не е член на СКОБА или во заедница со „светското Православие“. Друг епископ може да го отфрла Христа или главни делови на Православната вера, а сепак да биде сметан за канонски, бидејќи е член на официјално призната организација. Ништо друго не може да го објасни ова освен гледиштето на Црквата како суштинско, како организација или здружување повеќе отколку единство во Светиот Дух во верата Христова.

Иако многу работи за ова се напишани од соборите и отците, тоа нема смисла и создава секаков вид на забуни, ако вашето гледиште на Црквата е она на надворешно или јурисдикциско здружување, повеќе отколку единството во верата Христова. Каноните ни велат да бегаме од епископите кои јавно проповедаат ерес. Но денес, луѓето велат, ако го направиме тоа ќе направиме поделби и ние не смееме да им направиме такво нешто на епископите. Но ова е точно само од организациски аспект, и така продолжуваат да ги нарекуваат епископи дури и кога тие го предаваат Христа и Неговата Црква. Каноните ја третираат Црквата како заедница во верата Христова и затоа ни велат дека, да бегаме од епископ кој јавно проповеда ерес не ја дели Црквата, туку попрво ја заштитува Црквата, бидејќи ние не бегаме од епископ, туку од лажен пастир. Овде гледаме дека тоа нема никаква врска со членство во организација или завземање на официјална функција но има многу голема врска со верата која ја пазиме.

Разликата помеѓу Црквата како членство или надворешно здружување, наспроти Телото Христово соединето во верата Христова, објаснува многу од она што се случувало и се случува во светот на Православието.

Се прашувам до каде ги објаснува нашите разлики?

Така се објаснува како поранешниот Патријарх Мелетиј можеше да ја признае од комунистите поддржаната „официјална“ „Жива Црква“ во Русија и да ја негира Црквата во Русија која ја водеше сега Свети Тихон, Патријархот Московски.

Така се објаснува како поранешниот Патријарх Атинагора можеше да рече, „Во заблуда сме и грешиме ако мислиме дека Православната Вера дошла од небото и дека другите догмати се безвредни. Тристотини милиони луѓе го избрале Мухамеданството како пат кон Бога, и уште стотици милиони се Протестанти, Римокатолици и Будисти. Целта на секоја религија е да го направи човекот подобар“, и пак да биде сметан за Православен епископ кој до ден денес е почитуван од светското Православие како велик Православен епископ. Тој јавно го отфрлаше и негираше Христос Спасителот и сепак е (т.е. беше) Православен? Како е можно ова? Ова може да биде само онаму каде што Православието не е базирано на вистината Христова, туку на одреден поредок и организација или официјална функција.

Така се објаснува како поранешниот Архиепископ Јаковос на Грчката Архидијацеза во Америка можеше да ги оквалификува каноните како „религиозни предрасуди“ што го спречуваат единството со неправославните Христијани и сè уште да биде сметан за Православен епископ.   

Така се објаснува како тој можеше да зборува на собранијата на Светскиот Совет на Црквите и да рече, „би било сосема лудо за вистинските верници да се преправаат или да настојуваат дека целата вистина им била откриена само ним, и дека само тие ја поседуваат. Такво тврдење би било и небиблиско и небогословско... Христос не го прецизирал датумот ниту местото каде што Црквата одеднаш ќе го завземе целосното поседување на целата вистина“ и сè уште да биде сметан за Православен епископ и сè уште да биде почитуван до ден денес од светското Православие како велик и верен епископ. Ова е можно само ако, да се биде Православен е работа на чиновништво или здружување, но невозможно е ако Православието е во единство во верата Христова.

Така се објаснува како Православни патријарси, епископи и свештеници со потполно насилство на Православната вера може да имаат заеднички молитви и богослужење со инославните и сè уште да бидат сметани за Православни.

Така се објаснува како Православните претставници може да учествуваат во богослужбата на Светскиот Совет на Црквите која започнува со молитвата, „Боже Отче...Твојата љубов се простира врз сите луѓе, за да ја бараат Вистината, која не сме ја познале“ и сè уште да бидат сметани помеѓу верните епископи кои правилно раководат со словото на вистината.

Така се објаснува како Православни претставници можат да учествуваат во собирите на Светскиот Совет на Црквите каде што им се принесуваат молитви и богослужење од многубројните религии, вклучувајќи Будисти, Шинтоисти, Спиритуалисти, Таоисти и други и сè уште да се сметаат за верни Православни епископи.

Така се објаснува како Православните епископи можат да потпишат договори за признавање на Тајните на Неправославните и да дозволуваат меѓусебно заедничарење спротивно на каноните и сè уште да бидат сметани за Православни епископи.

Така се објаснува како Патријархот Вартоломеј може да го прегрне папата како епископ на Христијанството, и Римокатолицизмот како сестринска црква на Православната, а од друга страна пак, да ги брка монасите од Есфигмен кои бескомпромисно ја запазуваат Православната Вера и сè уште да биде сметан за Патријарх од сите други епископи на светското Православие.

Така се објаснува како Православните можат да го потпишат Тијатирското Исповедање коешто ја застапува Теоријата на Гранки, ги признава тајните на инославните и признава дека Муслиманите ја негираат божествената природа Христова, но и покрај тоа учи дека „тие веруваат во вистинскиот Бог“ и сè уште да бидат Православни.

Така се објаснува, како Православни претставници можат да учествуваат во Баровото Соопштение на Светскиот Совет на Црквите, коешто ја потврдува потребата за надминување на теологија што го ограничува спасението, на јасно предавство на Исус Христос, и сè уште да бидат Православни Христијани.

Така се објаснува како може Антиохискиот Патријарх да стапи во Согласност со Монофизитите, дозволувајќи заеднички молитви и заедничарење (меѓусебно причестување), иако Монофизитите не ги прифаќаат последните четитри од Седумте Вселенски Собори, јавно не се имаат откажано од нивното минато и ги спомнуваат како светители оние, кои беа анатемисани како еретици од Православните во Монофизитската контроверзија, и сè уште да биде верен Православен епископ.

Така се објаснува како Вселенскиот Патријарх Вартоломеј можеше да рече „Православната Црква не се обидува да ги убеди другите во било кое сфаќање на вистината или откровението, ниту пак се обидува да ги преобрати другите во посебен начин на размислување“ и сè уште да биде Православен.  

Оваа листа може да продолжи на многу страни, но ова е повеќе од доволно за да се покаже дека сите овие предавства и негирања на Христа и Неговата Црква, и сметањето на овие епископи за Православни е можно, само кога Православието е редуцирано на надворешно и официјално поврзување и здружување, повеќе отколку на единство во верата Христова.

Таквото сфаќање е еден пример на „друго евангелие“ што ап. Павле нè предупредува да го отфрлиме, дури и ако е проповедано од ангел од небесата. Како тогаш ние да го прифатиме од луѓе-епископи?

Принуден сум да речам дека оние кои Го негираат или предаваат Христа и Неговата Црква не можат да бидат Христијани или епископи, и ние треба да побегнеме од нив, како што каноните и отците нè предупредуваат да направиме. Оние кои ја третираат Црквата примарно како организација или чиновништво, велат дека мораме да продолжиме со заедничарење со нив и да ги почитуваме како епископи кои правилно раководат со словото на вистината, инаку ние ја разделуваме Црквата. Но она што ја дели Црквата е пазењето на нешто друго од, или различно од, верата Христова. Оние кои го прават тоа, се отцепуваат себеси од верата Христова и од Неговото Тело, Црквата. Оние кои продолжуваат да ја запазуваат верата Христова...