Skip to content
  • JoomlaWorks AJAX Header Rotator
  • JoomlaWorks AJAX Header Rotator
  • JoomlaWorks AJAX Header Rotator
Прегледувате: Насловна arrow За православната вера и живот... arrow Богопознанието во теологијата на старецот Софрониј
Богопознанието во теологијата на старецот Софрониј
2.10.2007.


Илија Поп Гонов

 

За да се зборува за начинот на богопознанието во теологијата на старецот Софрониј, ќе мора да се ѕирне во Неговото житие и да се потсети на неговата прва средба со Бога. Тоа негово сретение со Бога ќе стане основа на неговото     Sample Image   теолошко изложување на богопознанието.

Бог му се јавува како Личност, како што некогаш му се јавил на Мојсеј на гората Синајска: „Јас сум Оној кој што е” (2. Мој. 3,14).

За Старецот големата тајна на Личноста е содржана во фактот, дека сме создадени според образот Божји, и дека Бог ни се откри во своето Име: „AzÍ ÙsmÍ s͘i”. Целото битие, овој свет и Бог се содржат во моето јас и Неговото Ти. Старецот вели, ако сме во Него, тогаш и јас сум - постојам, но надвор од Него умирам.

Светот никогаш немаше да дојде до богопознание, ако Бог Логосот - Второто лице од Светата Троица не се овоплотеше во човечка природа.                                                                                                                     Значи, вистинската и непоколебливата основа на богопознанието ни е дадена во овоплотеното Слово Божјо, Исус Христос. За старец Софрониј неуспехот на нехрис-тијанските философи денес, а и во минатото е тоа, што кога ја бараат вистината, секогаш го поставуваат прашањето што некогаш Пилат му го поставуваше на Христос: ,,Што е тоа вистина?” (Јн. 18, 37-38). Вистината никогаш не се бара со Што, туку со Кој, зашто вистината е во личноста на Богочовекот Христос. „Јас сум патот, вистината и животот” (Јн. 14, 6). Во личноста на Богочовекот Христос, Божествената Вистина останува иманентна на човекот - објективна, и претставува вечна, жива, историска стварност. За човекот да ја направи субјективно иманентна, според старецот Софрониј, потребно е практикување на Божјите заповеди. За него, тие не претставуваат некакви морални принципи, туку самооткривање на Бога. Методологијата на христијанската гносеологија во потполност ја наоѓаме разработена кај светите Отци. Еден од светите философи и подвижници - свети Исак Сирин, чии дела старецот многу добро ги познавал, на едно место вели: „вистинското созерцание на сетивната и надсетивната природа и на Света Троица, доаѓа во Христовото откровение. Христос тоа им го покажал на луѓето, најпрво кога во Својата Ипостас го извршил обновувањето на човечката природа, на која í  ја вратил и повторно í  ја дал првичната слобода и со Себе нас нè понесе да го поминеме патот, па со Неговите животворни заповеди да стигнеме до вистината.” Значи Бог и човекот во личноста на Богочовекот се соединети неразделно, така што човечкиот разум не се уништува, туку се препородува, исчистува, осветува, продлабочува и се оспособува за познавање на Богочовечките вистини на животот.

Главната причина поради која не можеме да го созерцаваме сè она што е Божјо е состојбата со органот за спознавање. Анализирајќи го човекот и неговата емпириска даденост, светите Отци, согледуваат дека гносеолошките органи се заболени. Причината е гревот. Гревот има свои чувства, а тоа се страстите (J’ B’20), а страстите се болест на душата. Гревот и страста не í  припаѓаат на душевната природа, но тие се туѓ и противприроден додаток на душата. Умот може да ги согледува тајните, откако ќе оздрави. Со духовно созерцание се удостојуваат само оние кои преку практикување на добродетелите стекнуваат душевна чистота. „Блажени се чистите по срце зашто тие ќе го видат Бога” (Мт. 5,8).

Можеме да видиме дека во богословието на старец Софрониј нема оддалечување од учењето на светите Отци на Црквата. За него вистинското созерцание започнува штом станеме свесни за гревот во нас. Насетувањето на гревот е духовен чин, невозможен без благодатта, без приближување кон несоздадената Светлина. А при нејзиното пројавување ние согледуваме каде се наоѓаме духовно во дадениот миг. Во тој момент душата ја познава, исто како некогаш апостолите гледајќи го Неговото преображение. Тогаш таа како и тие изговара: „Господи добро ни е да бидеме овде” (Мт. 17,4). Тоа е ден на повторно раѓање, момент кога повикот: „Господи помилуј ме грешниот” на човекот му станува лајтмотив олицетворен низ целиот живот. И апостол Павле на патот кон Дамаск ја видел таа иста Светлина, и во нејзината појава го препознал Христос. Исто така и многу ерарси, маченици и праведници во минатите векови беа удостоени со сличен дар. Па и во нашите денови оваа благодат не престанува да се излива на оние кои веруваат. За старецот, видувањето на несоздадената Светлина е нераскинливо врзано со верата во Христовото Божество. Преку човечкото тело во Христос, преобразено на Тавор, се покажала природата на Божеството. Таа е одблесок на Трите Лица, созерцувана  од апостолите. Ние пак, го согледуваме во тој прославен облик. Од ова гледаме дека човечката природа на Богочовекот послужува како можност за откривање на Светата Троица.

За свети Симеон Богослов „Божјата светлина станува начело на нашата свест, во неа ние Го познаваме Бога и се запознаваме самите себе. Таа ги испитува длабочините на битието кое се соединува со Бога”. Оваа Светлост старец Софрониј ја нарекува Светлост на Воскресението, зашто при доаѓањето на оваа Светлост човечкиот дух преминува каде што не постои смртта. Целото искуство на старецот за богопознанието го наоѓаме во Неговото дело „Да се види Бог каков што Е”. Во тоа дело, во неговата личност согледуваме голем наследник на свети Григориј Палама во пристапот кон несоздадената Светлина и заповедите Христови.

Додека во неговата теологија централно место зазема Христос, во списите на старец Силуан Бога го познаваме преку третото Лице од Светата Троица - Светиот Дух. Нам добро познатото дело Старец Силуан претставува кодекс на списи (како што некој го нарекува) псалтир кој извира од постојаната молитва. Токму во овој псалтир постојано се среќаваме со Богопознанието за кое претходно зборувавме. Овие списи ги спомнуваме, бидејќи во теологијата на старец Софрониј, во сите области, проникнуваат мислите на свети Силуан, неговиот духовен отец. Овој свет човек бил освоен од една идеја која го исполнувала целото негово битие. Идејата станала резултат на чудното Господово јавување. Во тоа тајно јавување, тој познал  дека Бог е безмерна љубов и дека единствено се познава преку Светиот Дух. Духот Свети е Тој  што му го открил Христа и Кој го учел на љубов и смирение. Тоа што го примал во моментот на Божјото јавување и тоа што произлегло од него, старецот го сметал како критериум на вистинскиот пат, мерка за секоја појава во духовниот живот и крајна цел за сè она што правиме и бараме. Тој постојано се враќа на една иста тема: Бог се познава само преку Светиот Дух; Господ безмерно го љуби човекот и таа љубов се спознава само преку Светиот Дух; дека Светиот Дух е дух на воздржување, целомудреност, кроткост, смирение и љубов кон непријателите. Поради големата љубов кон целиот свет, кој не може да го препознае Бога, тој си дал голема слобода пред Него, па за Бога пишувал како боговидец, така што некои од браќата од манастирот се соблазниле мислејќи дека е опрелестен, исто како и некогаш свети Симеон Нов Богослов. За свети Симеон било невозможно сосема да се скрие во тајност големото откровение. Тој од голема љубов кон ближните и воден од желбата сите луѓе да ги направи учесници на благодатта, чувствувал обврска да им го открие својот духовен опит и на другите. Свети Симеон бил цврсто убеден дека Бог ја раздава во полнота својата благодат на секој кој го бара од сето свое срце. Тоа е големата љубов на светите души - деноноќната молитва за сиот свет, за светот да го препознае вистинскиот Бог.

Постојаната молитва на свети Силуан била: „Милостив Господи дај ја благодатта на сите народи на земјата, за да Те познаат, бидејќи без Светиот Дух човек не може да ја познае, ниту да ја разбере твојата љубов”.

За свети Силуан едно е да се верува дека Бог постои, а друго е да се познава Бог. Многу философи и учени луѓе доаѓаат до уверување дека постои Бог, но не го познале. Причината е една, а неа ја создава коренот на сите гревови - гордоста.

Значи, од опитот на старец Софрониј согледуваме дека богопознанието е реалност. Верата во овоплотеното Слово Божјо и чувањето на Неговите заповеди, се елементите на таа реалност. А од опитот на преподобниот Силуан согледуваме дека со смирението Бог ни го дарува Светиот Дух преку кого го познаваме Бога исто како што и Адам пред падот Го гледал и постојано се наситувал од Неговата љубов. Од читањето на житијата и делата на светите Отци гледаме дека созерцанието на Божествените работи се потполна реалност за сите христијани. Она што го гледале пророците, апостолите и мачениците, на ист начин и сега Христовите чеда се удостојуваат да го видат, вели свети Максим Капсокаливит во разговорот со свети Григориј Синаит.  Тоа го потврдува со цитат од Светото Писмо: „ќе излеам од Мојот Дух врз секоја плот, и ќе пророкуваат” (Јоил. 2,28).  И за свети Симеон созерцанието и гледањето на Бога е суштинска црта на секој христијанин, па тоа име (христијанин) не може да го носи оној кој сè уште немал познајно видение. Тој на едно место вели: „А оние кои уште не се познале и не созерцувале такво богатство ниту барале со голема истрајност, плач и солзи, да се исчистат и на таков начин да го стекнат и потполно да се соединат со него, и да имаат заедница во Него, кажи како воопшто да се нарекуваат христијани?”

Но, ете, дарот Христов се отфрла. Ние Христијаните треба да знаеме дека Бог  ни подарил неспоредливо повеќе од сите пророци и праведници до Христовото доаѓање на земјата. На ова ќе го надоврземе кажувањето на еден од светите Отци - дека ние многу повеќе добивме преку Христа, отколку што изгубивме во Адама.

 

„Ако вие останете при Моето слово навистина ќе бидете Мои ученици, и ќе ја познаете вистината и вистината ќе ве ослободи” (Јн. 8,31-32).

 

 

 

 

 
< Претходно   Следно >